Hoewel volgens het beroepsprofiel van de NBA en de eindtermen van de Commissie
Eindtermen Accountantscontrole de accountant met als opleiding Accountancy-mkb
(AA) alle assurance-opdrachten met uitzondering van de wettelijke controle van
de jaarrekening mag uitvoeren, is de praktijk anders. Diverse regelgeving
verbiedt de accountant zonder certificerende bevoegdheid een deel van de overige
assuranceopdrachten uit te voeren.
Achtergrond
In het midden van het vorige decennium ging de opleiding tot accountant
behoorlijk op de schop. Er kwamen drie opleidingsoriëntaties (assurance,
accountancy-mkb en finance). Deze laatste, de finance-oriëntatie is overigens al
snel een stille dood gestorven. Het wezenlijke verschil tussen beide nog
bestaande oriëntaties is de aantekening als bedoeld in artikel 36, tweede lid,
onderdeel i, van de Wet op het Accountantsberoep. In dit artikel is opgenomen
dat “indien de opleiding van de ingeschrevene voldoet aan de eindtermen voor het
uitvoeren van wettelijke controles: een aantekening daarvan;” in het register
wordt opgenomen. De titels RA en AA zijn primair gekoppeld aan de omgeving
waarin de opleiding genoten is: wetenschappelijk onderwijs (RA) dan wel hbo
(AA). Theoretisch zijn er dus vier combinaties mogelijk:
Voor de assuranceopleiding geldt dat dit een post-master opleiding is, waarvoor
derhalve een mastereis (ook voor AA-assurance) geldt. In de praktijk is er geen
opleiding RA-Accountancy-mkb en wordt de opleiding AA-assurance door slechts één
aanbieder aangeboden. De afgelopen vijf jaar zijn er slechts vijf trainees in de
praktijkopleiding AA-assurance ingeschreven. In feite lijkt de huidige situatie
dan ook veel op de situatie van voor 1994(met een klein ? mijnerzijds bij dit
jaartal): we kennen een accountant RA met certificerende bevoegdheid en een
accountant AA zonder certificerende bevoegdheid. In tegenstelling tot 1994 maken
zij nu wel deel uit van dezelfde beroepsorganisatie. Sinds enkele jaren worden
er (weer) accountants zonder certificerende bevoegdheid voor de wettelijke
controle van de jaarrekening ingeschreven. Omdat er geen RA-opleiding
Accountancy-mkb is, betreft dit uitsluitend AA’s. Maar wat mag deze accountant
nu wel en niet?
Jaarrekeningcontrole
De wettelijke controle van de jaarrekening is duidelijk: dit mag de AA met als
opleiding Accountancy-mkb niet doen. Hij of zij beschikt immers niet over de
juiste aantekening. Maar mag deze accountant wel een vrijwillige controle doen?
In eerste instantie lijkt hier geen verbod op te liggen. Immers, alleen het
domein van de wettelijke controles is geregeld. Maar de accountant met als
opleiding Accountancy-mkb is niet opgeleid om jaarrekeningcontroles uit te
voeren. Dit blijkt het duidelijkst uit eindterm 11 van de opleiding: In de
assurancevariant komt deze theoretisch en in de praktijk op het hoogste niveau
(C) aan bod. In de Accountancy-mkb-opleiding heeft deze eindterm het niveau B in
de theoretische opleiding. In de praktijkopleiding Accountancy-mkb komt de
eindterm niet aan de orde. Een accountant met als opleiding Accountancy-mkb moet
zich dus realiseren dat hij jaarrekeningcontrole niet op “eindniveau” beheerst.
Derhalve komt de VGBA om de hoek kijken. Simpel gezegd zegt deze: niet doen,
aangezien je de professionaliteit niet hebt. Maar wat nu als een accountant (en
ze bestaan) een afgeronde opleiding Assurance heeft en daarna toch is
overgestapt naar de opleiding Accountancy-mkb? Of als een accountant
Accountancy-mkb na inschrijving in het register zich gaat bijscholen op het
gebied van jaarrekeningcontroles. Kan deze accountant dan betogen wel degelijk
vakbekwaam te zijn en dus geen belemmering te zien in het uitvoeren van
vrijwillige controles? Mag dat dan wel?
4416N
De vraag of, en zo ja onder welke voorwaarden, een accountant met als opleiding
Accountancy-mkb vrijwillige jaarrekeningcontroles mag uitvoeren mag dan nog open
eindjes bevatten, die zijn er omtrent 4400N en 4416N bij TVL-vaststelling niet.
In bijvoorbeeld het Accountantprotocol TVL vaststelling Q1 2022
MKB-ondernemingen 4400N en het Accountantprotocol TVL vaststelling Q1 2022
MKB-ondernemingen 4416N wordt een accountant gedefinieerd als: “een
registeraccountant of Accountant-Administratieconsulent als bedoeld in artikel
393, eerste lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.” Dit artikel regelt dat
de wettelijke controle van de jaarrekening verricht moet worden door een
accountant “ten aanzien van wie in het accountantsregister een aantekening is
geplaatst als bedoeld in artikel 36, tweede lid, onderdeel i, van de Wet op het
accountantsberoep.” Bijzonder, met name omdat vanuit het stramien gezien, juist
de 4000-reeks een domein is waarin juist de mkb-accountant werkzaam is. Sterker
nog, de accountant met als opleiding Accountancy-mkb is beter geschoold in dit
domein dan de assuranceaccountant. Eindterm A&A13, betreffende “voor aan
assurance verwante opdrachten (samenstelopdrachten en opdrachten tot het
verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot
financiële informatie), …” moet in de assuranceopleiding alleen theoretisch
niveau B worden behaald en in de Accountancy-mkb-opleiding zowel theoretisch als
in de praktijkopleiding het hoogste niveau C. De NBA geeft overigens aan zich
bewust te zijn van deze problematiek en deelt mee dat de eis van
certificeringsbevoegdheid van het ministerie EZK komt.
Subsidiecontroles ten behoeve van de overheid
In de opleiding Accountancy-mkb is – zowel in theorie als praktijk – veel
aandacht voor “overige assuranceopdrachten, niet zijn de controle van de
jaarrekening. Dit geldt zowel voor de 800-reeks, COS 2400 als de 3000-reeks.
Eindterm 12, betreffende “een assurance-opdracht, niet zijnde een
jaarrekeningcontrole” moet in beide oriëntaties op het hoogste niveau (C) worden
beheerst, zowel in theorie als in praktijk. De urennorm voor dit domein ligt
voor de Accountancy-mkb-opleiding feitelijk zelfs hoger: 250 uur of 150 uur met
begeleidingsdagen tegenover 150 in de assuranceeopleiding. Maar ook hier is het
al eerder aangehaalde artikel 393, eerste lid, van Boek 2 van het Burgerlijk
Wetboek een lelijke adder onder het gras. In dit geval in combinatie met artikel
4:78 Algemene Wet Bestuursrecht: “subsidieontvanger geeft opdracht tot onderzoek
van het financiële verslag aan een accountant als bedoeld in artikel 393, eerste
lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.” De accountant zonder aantekening
kan dus niet de opdracht krijgen tot het uitvoeren van subsidiecontroles ten
behoeve van de overheid. De verwijzing naar artikel 393 komen we echter ook in
andere protocollen tegen bijvoorbeeld in het Accountantsprotocol jaarlijkse
opgave-monitoring PRN (Stichting Papier Recycling Nederland.
Ter afsluiting / oproep
Het is zaak dat de regelgeving zo snel mogelijk wordt aangepast, zodat de
accountant met als oriëntatie Accountancy-mkb wel alle assurancewerkzaamheden
kan uitvoeren waarvoor hij of zij is opgeleid. Hierbij is het bestuur van de NBA
aan zet. Wij verzoeken het bestuur van de NBA dan ook om hieromtrent actie te
ondernemen. Bovendien vinden we het een verantwoordelijkheid van het bestuur om
duidelijk richting de leden te communiceren welke assurancewerkzaamheden nu wel
en niet gedaan mogen worden door een accountant zonder aantekening.
